Skip to content

Cyngor Sir Ynys Môn - Isle of Anglesey County Council

Beth yw Hawliau Tramwy Cyhoeddus?


Ceir ychydig dros 1081 km o hawliau tramwy cyhoeddus ym Môn - 1069 km o lwybrau troed ac oddeutu 12 km o lwybrau ceffyl, ‘cilffyrdd cyfyngedig’ a ‘chilffyrdd sydd ar agor i unrhyw draffig’. Mae’r Cyngor yn gweithio’n agos gyda defnyddwyr a thirfeddianwyr er mwyn cadw’r rhwydwaith mewn cyflwr da i bawb ei fwynhau.

Fel ffordd gyhoeddus, priffordd y gall pawb ei defnyddio ar unrhyw adeg yw hawl dramwy gyhoeddus. Caiff hawliau tramwy eu dosbarthu’n unol â natur hawliau’r cyhoedd arnynt. Ceir pedwar categori o hawl dramwy gyhoeddus:

Ar gyfer cerddwyr yn unig. Caniateir i chi fynd â choets babi, cadair wthio neu gadair olwyn ar hyd unrhyw lwybr cyhoeddus - ond byddwch yn ymwybodol nad yw nifer o lwybrau - yn enwedig felly yn y cefn gwlad - yn addas ar eu cyfer.

Caiff llwybrau cyhoeddus eu marcio’n aml gyda saethau melyn.

Ar gyfer cerddwyr, marchogion, a seiclwyr. Rhaid i seiclwyr ildio i gerddwyr a marchogion. Caiff llwybrau ceffylau eu marcio’n aml gyda saethau glas.

Mae ‘cilffyrdd cyhoeddus’ ar gael i gerddwyr, marchogion, seiclwyr a cherbydau a dynnir gan geffylau’n unig. Categori newydd o hawl dramwy gyhoeddus yw hwn a gyflwynwyd gan Ddeddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy 2000. Cafodd pob llwybr oedd wedi’i gofnodi’n ‘ffordd a ddefnyddir fel llwybr cyhoeddus’ yn union cyn dechrau adran berthnasol Deddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy 2006, ei newid i ‘gilffordd gyfyngedig’.

Caiff cilffyrdd cyfyngedig eu marcio’n aml gyda saethau piws.

Fel yr awgryma’r enw, mae’r llwybrau hyn ar gyfer cerddwyr, marchogion, seiclwyr a cherbydau - yn cynnwys cerbydau a dynnir gan geffylau, beiciau â modur a cherbydau eraill â modur.

Fe’u gelwir ,yn syml, yn gilffyrdd. Weithiau caiff cilffyrdd sydd ar agor i unrhyw draffig eu marcio gyda saethau coch.

Byddwch yn ofalus i wahaniaethu rhwng hawliau tramwy cyhoeddus a hawliau tramwy preifat. Nid yw’r Cyngor yn dal cofnod o hawliau mynediad, ffyrddfraint na hawddfreintiau preifat. Mae rheolau gwahanol yn berthnasol iddynt - dylech geisio cyngor cyfreithiol eich hun ar y cyfryw faterion.

Rydych yn debygol o ddod ar draws sawl term arall a ddefnyddir i ddisgrifio llwybrau yr ydych yn dymuno eu dilyn. Os ydych wedi pendroni drostynt erioed yna dilynwch y ddolen isod i ganfod beth yw’r termau a ddefnyddir i ddisgrifio llwybrau.

Termau eraill am lwybrau

Efallai y byddwch yn dod ar draws nifer o dermau eraill i ddisgrifio llwybrau.
Ymhlith y rhai a ddefnyddir yn gyffredin yw:

Nid yw’r rhain yn hawliau tramwy, ond llwybrau mae’r tirfeddiannwr yn caniatáu pobl i gerdded neu farchogaeth. Efallai y bydd y caniatâd yn ymestyn yn unig i fathau penodol o ddefnyddwyr, ee cerddwyr. Efallai y bydd y caniatâd (a all fod yn gytundeb ysgrifenedig neu lafar) yn cael ei dynnu’n ôl gan y tirfeddiannwr.

Weithiau ceir caniatâd ar gyfer beicio neu farchogaeth ceffylau ar lwybr sydd yn llwybr cyhoeddus. Yn yr achos hwn, cerddwyr sydd gyda’r hawl i ddefnyddio’r llwybr, tra bod beicwyr yn defnyddio’r llwybr yn unig gyda chaniatâd.

Mae’r llwybr yn hawl dramwy gyhoeddus i gerddwyr, ond mae llwybr consesiwn neu ganiataol ar gyfer beicwyr.

Mae nifer cynyddol o lwybrau yn cael eu darparu ar gyfer beicwyr. Mae rhai yn newydd sbon, tra bod eraill yn dilyn llwybrau presennol. Mae lôn beiciau yn rhan o ffordd neilltuol ar gyfer y defnydd beicwyr. Gall fod naill ai yn ymgynghorol (llinell wen doredig) neu’n orfodol (a llinell wen solid). Mae trac beicio neu lwybr yn llwybr corfforol ar wahân sydd wedi cael ei adeiladu ar gyfer beicwyr, er y gallant fel arfer cael eu defnyddio gan gerddwyr yn ogystal.

Mae’r Rhwydwaith Beicio Cenedlaethol (sy’n cael ei ddatblygu gan Sustrans mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol ac eraill) yn cynnwys rhannau o lwybr beicio a lôn feicio, yn ogystal â llwybrau eraill.

Mae llwybr troed yn llwybr a nodir wrth ymyl ffordd i gerddwyr. Nid yw’n hawl tramwy cyhoeddus, ond yn rhan o’r briffordd.

Ni all y llwybr troed gael ei ddefnyddio naill ai gan feicwyr neu farchogion oni bai bod rhan ohono wedi ei osod yn arbennig ar gyfer eu defnydd - os felly, bydd arwydd yn nodi hyn ac efallai y bydd wyneb gyda tharmac lliw gwahanol. Gall beicwyr a marchogion, wrth gwrs, groesi’r llwybr troed i gyrraedd llwybr sy’n arwain oddi ar y ffordd.

Nid oes gan y term unrhyw ystyr cyfreithiol ond yn cael ei ddefnyddio yn aml i ddisgrifio rhai llwybrau sydd heb wyneb wedi’i selio.

Gall lôn werdd hefyd fod yn hawl tramwy, neu gallai fod yn gwbl breifat.

A elwid gynt yn “Llwybrau Pellter Hir”, mae yna 15 o lwybrau o’r fath a hyrwyddir ar gyfer cerddwyr neu farchogion gan Gyngor Cefn Gwlad Cymru a Natural England ee Llwybr Arfordir Sir Benfro. Nid oes rhai ar Ynys Môn.

“Other route with public access” yw’r disgrifiad am symbol newydd ar fapiau’r Arolwg Ordnans, gan nodi llwybrau sy’n cario hawliau tramwy cyhoeddus o ryw fath, ond nad ydynt yn cael eu cofnodi naill ai fel hawliau tramwy cyhoeddus nag wedi’i lliwio fel y rhan fwyaf o ffyrdd cyhoeddus, mewn coch, brown, oren neu felyn.

Maent yn cael eu dangos ar ‘rhestr o strydoedd’ awdurdodau lleol fel priffyrdd wedi’i gynnal ar draul y cyhoedd, a bydd fel arfer (ond nid o reidrwydd) yn ffyrdd cerbydau cyhoeddus heb eu selio . Mae gan ORPAs fel arfer cymeriad lôn werdd.

Mae’r rhain yn llwybrau pellter canol sy’n cael eu hyrwyddo mewn rhyw ffordd er mwynhad y cyhoedd. Fel arfer maent yn cynnwys cymysgedd o wahanol fathau o hawl tramwy, ffyrdd bychain a llwybrau caniataol, a gall fod wedi’i arwyddion nodweddiadol.

Mae Llwybr Arfordirol Ynys Môn yn llwybr hamdden a hyrwyddwyd gan Cyngor Sir Ynys Môn ar gyfer cerddwyr.

Nid oes gan rhai o’r mân ffyrdd cyhoeddus arwyneb wedi’i selio hy nid oes arwyneb o darmac neu goncrit ond gorchudd o ddaear/arwyneb graean neu fel arall efallai y byddant wedi eu coblo.

Mewn ardaloedd gwledig efallai y byddant yn cael eu cyfeirio atynt fel ‘lonydd gwyrdd’ a bydd yn cael ei ddangos fel ‘ORPAs’ ar fapiau’r Arolwg Ordnans.

Elwir y llwybrau hyn oherwydd eu bod yn y ffyrdd bychain a ddangosir heb ei lliwio ar fapiau Arolwg Ordnans. Maent yn aml heb wyneb. Efallai eu bod yn ffyrdd sirol di-ddosbarth, neu yn cario hawliau cyhoeddus eraill (sydd heb eu cofnodi) o ran mynediad, neu fel arall gallent fod yn breifat.

Mae’r Arolwg Ordnans bellach yn dangos pa rai o’r llwybrau hyn sy’n hysbys i gynnal hawliau tramwy cyhoeddus o ryw fath - gweler ORPAs